Historische bronnen en mythen van Kennemerland

De vroege middeleeuwen

De goederenlijst van 870 : tekst en vertaling

Inhoud van deze pagina

Inleiding
Tekst en vertaling
Noten

1. Inleiding

Hieronder worden tekst (1) en vertaling (2) zin voor zin weergegeven; omwille van de leesbaarheid is waar van toepassing in de namen de u door een v vervangen en de uu door een w.

2. Tekst en vertaling

« Commemoratio de rebus sancti Martini Traiectensis ecclesię, que iam olim ibidem a fidelibus traditę sunt.	« Lijst van de goederen van de Sint-Martinuskerk te Traiectum, die ooit door gelovigen aan haar werden overgedragen (3).
In Dorstado ęcclesia quę uocatur Vpchirica, cum omnibus apendiciis, terris, pratis, pascuis, aquis, aquarumue decursibus, piscationibus.	In Dorstadum de kerk genaamd Upchirica, met alle toebehoren, landerijen, velden, weiden, wateren, afwateringen, visserijen.
Omnia hęc cum insula quę iacet iuxta ęcclesiam sancti Martini circumquaque inter Renum et Loccham, et insulam quoque iuxta Buosinhem quę propior uille Risuuic.	Dat alles is tezamen met het eiland naast de kerk van Sint Martinus overal tussen de Renus en de Loccha, en ook het eiland naast Buosinhem dichter bij het dorp Riswic (4).
Hęc omnia sancti Martini.	Dit alles behoort toe aan Sint Martinus.
De uico ętiam supra nominato decima pars sancti Martini in omnibus rebus ; et inter Holanuuehg et Fengrimahuson Ham siue quod uulgo dicitur Rec, terra illa sancti Martini.	Van de ook bovengenoemde koopmansplaats (5) behoren de tienden in alle zaken aan Sint Martinus ; en tussen Holanwegh en Fengrimahuson [de] Ham wat door het volk [de] Rek (6) wordt genoemd, dat land is van Sint Martinus.
In uilla Risuuic aecclesię cum terris ad eandem pertinentibus, et tres mansa alia.	In het dorp Riswic de kerken met de landerijen die daar bij horen, en drie andere hoeven.
In Lote ęcclesias tres cum terris ad easdem pertinentibus et VII alia mansa, excepta regali decima ; et in Hasehem tertia pars tocius uillę, et super mansum I quam Hagabard dedit, uilla Thorhem cum ęcclesia et omni integritate sancti Martini ; uilla Galana similiter.	In Lote drie kerken met de landerijen die daar bij horen en 7 andere hoeven die van de koninklijke tienden zijn uitgezonderd ; en in Hasehem een derde deel (7) van het hele dorp, en verder 1 hoeve die Hagabard gegeven heeft, het dorp Thorhem met de kerk en alle [integritas ? (8)] komt toe aan Sint Martinus ; het dorp Galana evenzo.
In uilla UUefrisse mansum I.	In het dorp Wefrisse 1 hoeve.
In Turre mansa tres.	In Turre 3 hoeven.
In uilla Ubburon mansum I.	In het dorp Ubburon 1 hoeve.
In Gestnipemutha I uirgę simul iacent.	In Gestnipemutha 1 roeden die bij elkaar liggen (9).
In uilla Simile mansum I.	In het dorp Simile 1 hoeve.
In uilla Haltna quicquid Herlulfus ibi habuit, et ęcclesia cum quinque mansis.	In het dorp Haltna alles dat Herlulfus daar bezat, en de kerk met 5 hoeven.
In Lanthem I iuxta fluuium Laca.	In Lanthem 1 naast de rivier de Laca.
In supradicta uilla Turrę mansum I quem Herlulfus dedit.	In bovengenoemd dorp Turre 1 hoeve die Herlulfus heeft gegeven.
In Helspenni IIII et dimidium mansum.	In Helspenni 4 en een halve hoeve.
In Lorek III mansiones.	In Lorek 3 hereboerderijen.
In Rugrum totum sancti Martini.	In Rugrum behoort alles aan Sint Martinus.
In Ruperst similiter.	In Ruperst evenzo.
In UUerken dę ecclesię, cum terris ad easdem pertinentibus, et octo mansa alia.	In Werken twee kerken met de landerijen die daartoe behoren, en 8 andere hoeven.
In uilla Iodichem tercia pars uillę.	In het dorp Iodichem een derde deel van het dorp.
In Fresdore ęcclesia cum IIII mansis.	In Fresdore de kerk met 4 hoeven.
Bunninchem totum sancti Martini.	Bunninchem behoort geheel aan Sint Martinus.
Feedna similiter.	Feedna evenzo.
Nesseshort similiter.	Nesseshort evenzo.
Suegon similiter.	Suegon evenzo.
In Rudinhem IIII partes tocius uillę.	In Rudinhem vier delen van het gehele dorp.
Suegsna similiter.	Suegsna evenzo.
Marsna similiter.	Marsna evenzo.
In Lonora laca duę partes tocius uillę sancti Martini.	In Lonora laca behoren twee delen van het gehele dorp aan Sint Martinus.
In Merchishem similiter IIII partes tocius uillę.	In Merchishem evenzo vier delen van het hele dorp.
In pago Germepi tam terris quam ętiam pascuis seu piscationibus uel de omnibus rebus V pars sancti Martini, sicut ętiam Isla aqua currit, in siluis et in pascuis seu piscationibus, V pars sancti Martini.	In de gouw (10) van Germepi [van] zowel de landerijen alsook de weiden of visserijen of[tewel] van alle zaken één vijfde aan Sint Martinus, zoals ook het stromende water van de Isla [dat] stroomt in de bossen en de weiden of de visserij is één vijfde van Sint Martinus (11).
In UUrdin totum sancti Martini.	In Vurdin behoort alles aan Sint Martinus.
In Potarnem V mansa.	In Potarnem 5 hoeven.
In UUalricheshem V pars villę.	In Walricheshem één vijfde van het dorp.
In Hermeshem IIII pars.	In Hermeshem een kwart.
Villa Ginnele propria sancti Martini.	Het dorp Ginnele is eigendom van Sint Martinus.
In Calmere IIII partes tocius ville.	In Calmere vier delen van het hele dorp.
In Alfna duę partes uillę.	In Alfna twee delen van het dorp.
In Braacanhem similiter.	In Braacanhem evenzo.
In Uilishem VII mansa.	In Vilishem 7 hoeven.
In Macteshem mansa II.	In Macteshem 2 hoeven.
In Upuuilcanhem tres mansa.	In Upwilcanhem 3 hoeven.
In Suetan similiter.	In Suetan evenzo.
In Hanatce similiter.	In Hanatce evenzo.
In Holtlant IIII mansa.	In Holtlant 4 hoeven.
In prima Leithon II, in secunda I, in tertia I.	In het eerste Leithon 2, in het tweede 1, in het derde 1.
In Rodanburg quinque mansa.	In Rodanburg vijf hoeven.
In Legihan V.	In Legihan 5.
In Loppishem duo.	In Loppishem twee.
In Lippinge similiter.	In Lippinge evenzo.
In UUatdinchem tres.	In Watdinchem drie.
In Fore similiter.	In Fore evenzo.
In Foreburg II.	In Foreburg 2.
In Forschate tres.	In Forschate drie.
In Galinghem I.	In Galinghem 1.
In Host Eppinheri mansum unum.	In Host (12) Eppinheri één hoeve.
In UUest Eppinheri II.	In West Eppinheri 2.
In Corscan tres mansa.	In Corscan drie hoeven.
Thiatlind filia Aldberti cum filio suo Reginberto tradiderunt quicquid habuerunt in Uphuson sancto Martino ; ęcclesia, quę dicitur Holtsele, cum omnibus appendiciis sancti Martini.	Thiatlind de dochter van Aldbertus met haar zoon Reginbertus hebben wat zij in Uphuson bezaten aan Sint Martinus vermaakt; de kerk die Holtsele wordt genoemd komt met alles wat er toe behoort aan Sint Martinus.
In Masalandæ omnis decima sancti Martinii, et sui nouerit totum Ostburon totum.	In Masalandae zijn de tienden van alles van Sint Martinus, en al haar weten (13) in geheel Ostburon.
Similiter ęcclesia quę dicitur Ualcanaburg cum omnibus appendiciis sancti Martini totum et ad integrum.	Evenzo behoort de kerk genaamd Valcanaburg met alle toebehoren geheel en al aan Sint Martinus.
Houerathorp totum.	Hoverathorp geheel.
In Suthrem quattuor mansa.	In Suthrem vier hoeven.
In Helnere V.	In Helnere 5.
In Uabbinghem tres.	In Uabbinghem drie.
In Gintasstrip II.	In Gintasstrip 2.
In Pillinghem I.	In Pillinghem 1.
In Marandi I.	In Marandi 1.
In Epbaradum II.	In Epbaradum 2.
In Elfnum II.	In Elfnum 2.
In UUirthvm II.	In Wirthum 2.
In Masamuthon quicquid Elegsuind ibi hereditatis habuit, uel eius uidebatur esse possessio, totum tradidit ad sanctum Martinum.	In Masamuthon heeft Elegsuind al wat hij daar aan ergoed bezat of wat zijn bezit blijkt te zijn geheel vermaakt aan Sint Martinus.
In Ler III.	In Ler 3.
In Rufinghem III.	In Rufinghem 3.
In Hustingest III.	In Hustingest 3.
In Litiongest III.	In Litiongest 3.
In Langongest mansus et dimidius.	In Langongest anderhalve hoeve.
In Houarathorpa medietatem tocius uillę, quicquid ibi tradiderunt Erulfus et Radulfus hereditatisque habuerunt.	In Hovarathorpa de helft van het gehele dorp, alles dat Erulfus en Radulfus daar hebben overgedragen en aan erfgoed bezaten.
In Rothulfuashem medietas tocius uillę sancti Martini, et insuper hereditas Aldburge, quicquid ibi habuit.	In Rothulfuashem behoort de helft van het gehele dorp aan Sint Martinus, en bovendien de erfenis van Aldburge, al wat zij daar bezat.
Piscatio, quam Gerulfus habet in extrema parte Hreni fluminis, VI pars pertinet ad sanctum Martinum.	De visserij, die Gerulfus (14) bezit in het verste deel van de rivier de Hrenus, één zesde [daarvan] komt toe aan Sint Martinus.
In Heslem mansa V.	In Heslem 5 hoeven.
In Osbragttashem II.	In Osbragttashem 2.
In Heslemaholta III.	In Heslemaholta 3.
In Lux III.	In Lux 3.
In Hostsagnem V.	In Hostsagnem 5.
In Scata II.	In Scata 2.
In Osfrithhem taglingthos tercia pars et mansa VI.	In Osfrithhem taglingthos het derde deel en 6 hoeven.
In UUestsagnem totum absque II mansa.	In Westsagnem alles behalve 2 hoeven.
In Liusna V.	In Liusna 5.
In UUarmelde III.	In Warmelde 3.
In Osgeresgest II.	In Osgeresgest 2.
In Polgest II.	In Polgest 2.
In Husingesgest III.	In Husingesgest 3.
In Oslem II.	In Oslem 2.
In UUilkenhem cum omnibus apendiciis sancti Martini.	In Wilkenhem is alles met alle toebehoren van Sint Martinus.
Similiter in Burem cum omnibus apendiciis, et in Taglingi similiter totum sancti Martini.	Evenzo in Burem alles met alle toebehoren, en in Taglingi behoort evenzo alles toe aan Sint Martinus.
In Brokhem II.	In Brokhem 2.
In Limbon ecclesia cum mansis X.	In Limbon de kerk met 10 hoeven.
In Norhtgo VII.	In Norhtgo 7.
In Lethem totum et ad integrum sancti Martini cum siluis et omnibus adiacentiis.	In Lethem komt alles volledig toe aan Sint Martinus met de bossen en al het omliggende.
Similiter Axmeri scota totum sancti Martini.	Evenzo is Axmeri Scota geheel van Sint Martinus.
In Haralem III.	In Haralem 3.
In Uelesan II.	In Velesan 2.
In Suattingabvrim X.	In Suattingaburim 10.
In Scranaholt X.	In Scranaholt 10.
In Uennapan totum sancti Martini.	In Vennapan behoort alles aan Sint Martinus.
In Tlex II.	In Tlex 2.
In Bredhem III.	In Bredhem 3.
In Batchem II.	In Batchem 2.
In Landei III.	In Landei 3.
In Beinhem VI.	In Beinhem 6.
In UUesterburghem V.	In Westerburghem 5.
In Osterburghem II.	In Osterburghem 2.
In Brokhem I.	In Brokhem 1.
In Cunulfhem III.	In Cunulfhem 3.
In Godolfhem II.	In Godolfhem 2.
In Pischem I.	In Pischem 1.
In Ganga VII.	In Ganga 7.
In Gnisingo totum sancti Martini.	In Gnisingo behoort alles aan Sint Martinus.
In UUiutmundhem V.	In Wiutmundhem 5.
In Husidina III.	In Husidina 3.
In Lidum II.	In Lidum 2.
In Uagarafelda II.	In Vagarafelda 2.
In Edesthorpa III.	In Edesthorpa 3.
In Pathem II.	In Pathem 2.
In Suhthusum totum sancti Martini.	In Suhthusum behoort alles aan Sint Martinus.
In Haragum III.	In Haragum 3.
In Suhtrem II.	In Suhtrem 2.
In Blectinghem II.	In Blectinghem 2.
In Scoronlo IIII.	In Scoronlo 4.
In Bergum V.	In Bergum 5.
In Benetfelda II.	In Benetfelda 2.
In Campthorpa I.	In Campthorpa 1.
In Beccanburen I.	In Beccanburen 1.
In Uranlo I.	In Vranlo 1.
In Texle tertia pars sancti Martini.	In Texle behoort het derde deel aan Sint Martinus.
In UUiron duę partes tocius terrę sancti Martini, cum ęcclesiis utriusque terrę ; et in Uaroht similiter.	In Wiron behoren twee delen van het gehele land aan Sint Martinus, met de kerken en de landerijen van elk van beide; en in Varoht evenzo.
Decima quoque nauium, que illuc procellarum impetu feruntur, ac inuentionis ad sanctum Martinum pertinet, quia teloneum non habetur.	De tienden eveneens van de schepen, die door de heftigheid van de stormen daarheen zijn gedreven, en van de vondsten komen toe aan Sint Martinus, want er wordt geen tol geheven (15).
De teloneis quoque et de negotio aut undecumque ad partem regiam ius fisci censum exigere debet, omnis decima sancti Martini est ; similiter et de tributo, quod huslotho uocatur.	Ook van de tolgelden en van de handel waarvan dan ook de cijnsbelasting als koninklijk aandeel rechtens kan worden opgeëist komt de gehele tiende toe aan Sint Martinus; net als van de belasting die huslotho (16) wordt genoemd.
In UUeromeri omnis piscatio et in Uteromeri laxatio retium, quod tragal dicitur omnis, et dimidium piscationis ad sanctum Martinum pertinet.	In Uveromeri komt alle visserij en in Uteromeri het uitzetten van de netten, dat tragal (17) worden genoemd, geheel en de helft van de [overige] visserij toe aan Sint Martinus.
In Dalmersce tota piscatio sancti Martini.	In Dalmersce behoort de gehele visserij aan Sint Martinus.
In Getzeuuald in flumine Fennepa omnis piscatio sancti Martini.	In Getzewald in de rivier Fennepa behoort alle visserij aan Sint Martinus.
In Amuthon septem uuere ad piscandum.	In Amuthon zeven fuiken voor de visvangst.
In Almere regalis decima census qui uocatur cogsculd.	In het Almere een tiende van de koninklijke belasting die cogsculd (18) wordt genoemd.
In Nesse uilla cum omni piscatione.	In Nesse het dorp met alle visserij.
Decima etiam in Almeri de sagenis sancti Martini est ; sed modo illę alię partes nouem proprię sunt sancti Martini ; sed et alia piscatio in flumine Feht tota sancti Martini, cum omnibus stangnis ibi adiacentibus; omnesque aquę in Niftarlaca, cum omni piscatione sancti Martini.	Ook de tienden in Almere van de visnetten (19) zijn van Sint Martinus; maar ook de andere negen delen zijn inmiddels eigendom van Sint Martinus (19a); en ook de verdere visserij in de rivier de Feht is geheel van Sint Martinus, met alle daarbij gelegen plassen; alle wateren in Niftarlaca behoren met alle visserij aan Sint Martinus.
De UUiron in Aluitlo mansum dominicatum cum terra salaricia sancti Martini, cum seruis in eadem uilla commanentibus, quorum hec sunt nomina : Folkric, Hoffo, Redbald, Saxger, Thietmer, Redger, Redulf, Sinath, Reingerd, Saxbraht, Aldo, Ricbald, diaconus, VUibald, Tiebo, Huno, VUlfbold, Aldolf, Geldulf, Hildulf, Oatbald, Garhelm, Betto, Saxger, Euorbald, Oslef, Osbruht, Tatto, Edo.	Van Wiron behoort in Alvitlo de heerlijke hoeve met het brakke land aan Sint Martinus, met de horigen die in dat dorp verblijven, en waarvan dit de namen zijn: Folkric, Hoffo, Redbald, Saxger, Thietmer, Redger, Redulf, Sinath, Reingerd, Saxbraht, Aldo, Ricbald de diaken, Wibald, Tiebo, Huno, Wlfbold, Aldolf, Geldulf, Hildulf, Oatbald, Garhelm, Betto, Saxger, Evorbald, Oslef, Osbruht, Tatto, Edo.
Quicquid isti habuerunt nunc computatum est in XII mansa, quorum Poppo I habet in Northanheri, VI in Luddingem, et in Stene VI.	Al wat dezen bezaten is nu berekend op 12 hoeven (21), waarvan Poppo (22) er 1 bezit in Northanheri, 6 in Luddingem, en 6 in Stene (23).
In Huuuido III.	In Huvuido 3.
In Eddingem sunt mansa regis III, et quod superest totum sancti Martini, quod fiunt mansa XXXII.	In Eddingem zijn 3 koninklijk hoeven, en wat overblijft is geheel van Sint Martinus, als geheel 32 hoeven.
In loco qui uocant beostan UUestanne XXV mansa.	In de plaats die ze Beostan (24) Westanne noemen 25 hoeven.
In Strude sexaginta et XII mansa quae fuerunt Dei sanctorum Martini, Bonifacii, VUillibrordi, Liudgeri, Landberti et domni regis in Bante.	In Strude zijn 72 (25) hoeven die van Gods heiligen Martinus, Bonifatius, Willibrordus, Liudgerus, Landbertus waren en van de heer koning in Bante (26).
Abbo, Aldchrafan, Thrudlaf, Liudrad, Garhard, Siburg, Refnulf, Bulo, Folkolf, Garburg, Saxbald et frater eius, qui Thangburgam habuit : isti sunt sancti Martini cum terra quam habuerunt.	Abbo, Aldchrafan, Thrudlaf, Liudrad, Garhard, Siburg, Refnulf, Bulo, Folkolf, Garburg, Saxbald en diens broeder, die Thangburga bezat: dezen zijn van Sint Martinus met het land dat zij bezaten.
In Uuihtmundhem XIII mansa.	In Wihtmundhem 13 hoeven.
In Ellunhthem II mansa.	In Ellunhthem 2 hoeven.
In UUemminge V mansa.	In Wemminge vijf hoeven.
In Landiage III mansa.	In Landiage 3 hoeven.
In UUestarburghem IIII mansa.	In Westarburghem 4 hoeven.
In Ostarburghem II.	In Ostarburghem 2.
In Beuerhem VIIII mansa.	In Beverhem 9 hoeven.
In Hlithum III mansa.	In Hlithum 3 hoeven.
In Hrothaluashem quod modo dicitur Rinasburg, mansa XIII sancti Martini est, de hereditate Radulfi et Aldburge, quos ipsi tradiderunt sancto Martino, et mansa iacent binorthan Flieta; sidilia autem, quę ofstedi dicuntur, bisuthan Flieta, in quibus ętiam supranominati manserunt.	In Hrothaluashem, wat ook wel Rinasburg wordt genoemd, komen 13 hoeven toe aan Sint Martinus, van de erfenis van Radulf en Aldburge, wat zij zelf hebben geschonken aan Sint Martinus, en de hoeven liggend binorthan (27) Flieta; de havezates (28) echter, die ofstedi (29) genoemd worden, bisuthan (30) Flieta, waarin ook bovengenoemden gewoond hebben.
In Beuorhem tradidit Gutha ęcclesiam necdum consecratam, in ius et dominium sancti Martini, ea uidelicet ratione ut post consecrationem eiusdem ecclesię, decime darentur ad supranominatam aecclesiam de uillis his nominibus uocitatis : Beuerhem, Gisleshem, Hegginghem, Schupildhem.	In Bevorhem heeft Gutha de nog niet ingewijde kerk in recht en eigendom van Sint Martinus overgedragen, natuurlijk met dien verstande dat na de wijding van dezelfde kerk de tienden aan de bovengenoemde kerk gegeven zullen worden van de dorpen die met deze namen genoemd worden: Beverhem, Gisleshem, Hegginghem, Schupildhem.
Preterea sunt mancipia que iure debentur propria fore almi Martini iuxta Felisun : Tetta et filius eius Abbo filięque eius III, Betto etiam et soror eius, necnon et Frithesuind et soror eius Erinburg cum illorum infantibus.	Voorts zijn de slaven die rechtens verschuldigd zijn eigendom te zullen zijn van de milde Martinus naast Felisun: Tetta en haar zoon en Abbo en diens 3 dochters, Betto ook en zijn zuster, alsook Frithesuind en zijn zuster Erinburg met hun kinderen.
In Tlex ecclesię omnes sancti Martini, et tocius terrę que ad regem pertinebat, tertia pars sancti Martini, exceptis aliis terris, quas Xristi fideles tradiderunt ob sui amorem, que omnia inconuulsa permanserunt usque ad tempora bone memoriae Othilboldi episcopi ; cuius ętiam temporibus erat quidam presbiter nomine Sibrand, qui iussu supra nominati episcopi regebat omnes ęcclesias in eadem insula Texlae, cuius fratres his nominibus erant nominati : Othrauan et Liutrauan.	In Tlex zijn alle kerken van Sint Martinus, en van het hele land dat aan de koning toebehoorde komt het derde deel toe aan Sint Martinus, uitgezonderd de andere landerijen, die de gelovigen in Christus vanwege zijn liefde hebben geschonken, die allemaal onaangetast zijn gebleven tot de tijd van bisschop Othilboldus goeder nagedachtenis (31); in wiens tijden er ook een zekere priester genaamd Sibrand was die in opdracht van bovengenoemde bisschop alle kerken op hetzelfde eiland Texla bestuurde, wiens broeders met deze namen genoemd werden : Othravan en Liutravan.
In Norhtuualde regalis decima, sicut in allis locis; et insuper Accasthorp totum sancti Martini.	In Norhtwalde de koninklijke tienden, zoals in andere plaatsen; en bovendien is Accasthorp geheel van Sint Martinus.
In Medemolaca regalis decima, et insuper sicut continentur aque, quę vocantur Uiuuuarflet totum sancti Martini, necnon etiam Fresionouuic totum sancti Martini, in terris, siluis, pascuis, aquis et piscationibus. »	In Medemolaca zijn de koninklijke tienden, en bovendien met inbegrip van de daarbij gelegen wateren die Viuwarflet genoemd worden, geheel van Sint Martinus, en ook Fresionowic behoort geheel aan Sint Martinus, met landerijen, bossen, weiden, wateren en visserijen. »

Vervolg

Noten

1. Tekst naar : Diplomata Belgica ante annum millesimum centesimum scripta / Ediderunt M. Gysseling & A.C.F. Koch. – [s.l.] : Belgisch Inter-Universitair Centrum voor Neerlandistiek, 1950. – 461 p. – Document nr. 195, p. 337-340.

2. De vertaling is grondig gecorrigeerd door Hans den Besten; deze draagt echter geen verantwoording voor eventuele gebreken in de vertaling. Hans den Besten leverde tevens nuttig commentaar bij de tekst.

3. Kan ook zijn : geschonken, nagelaten aan.

4. De passage over Dorstadum is kennelijk ontleend aan een oorkonde van Karel de Grote uit 777. Commentaar daarbij : « De oorkonde uit 777 heeft onder historici voor veel verwarring gezorgd. Vgl. voor een uitgebreid overzicht van de diverse standpunten, Dekker, Kromme Rijngebied, 283-285. Karel de Grote schenkt in dit stuk aan de kerk van Utrecht naast het domein Leusden het volgende. Similiter donamus ad ęcclesiam sancti Martini quę est super Dorestad constructa et appelatur Vpkirika, de omnique parte centum perticas de terra, ut omni tempore predicta basilica spacium terręcentum perticas habere debeat, et cum ripaticum illum super Lokkia, et insulam illam prope ipsam aecclesiam ad partem orientalem inter Hrenum et Lokkiam. [Diplomata Belgica, t.a.p., p. 314]. Ervan uitgaande dat de Bovenkerk van Dorestad zelf al eerder aan de kerk van Utrecht is geschonken – zie hierboven onder nr. 1 – en dus in 777 een bisschoppelijke eigenkerk is, zou ik deze zin als volgt willen vertalen. ‘Tevens schenken wij aan de kerk van sint Maarten die aan de stroomopwaartse zijde van Dorestad is gebouwd en de Vpkirika wordt genoemd, honderd roede land, namelijk volledig er omheen opdat de voornoemde kerk ten alle tijde een stuk grond van honderd roede zal hebben, met daarbij het aanleggeld langs de Lek en de waard bij die kerk aan de oostzijde tussen de Rijn en de Lek’» (P.A. Henderikx, t.a.p., p. 268).

5. Bedoeld : Dorstadum.

6. “Rek”, wordt hier gegeven als synoniem van “Ham” (= hoek aangeslibt land; met houtgewas begroeide waard, syn. griend; aan het water gelegen weiland), wordt land genoemd, en kan dus geen nevenvorm zijn van rak, vaarwater.

7. De betekenis van “deel” is onduidelijk.

8. Integratas : betekenis onduidelijk.

9. Virge = roede; betekenis niet geheel duidelijk, waarschijnlijk ontbreken er één of meer woorden.

10. Pagus wordt gewoonlijk vertaald met “gouw“”; de betekenis van “district” krijgt dit pas in de latere middeleeuwen, en dan met name in het Duitse rijk waar het woord grotere bestuurlijke eenheden aanduidt; hier gaat het om betrekkelijke kleine eenheden, doorgaans een dorp met de daarbij behorende gronden, bossen en wateren.

11. Betekenis van de zin niet geheel duidelijk.

12. Host = Oost; maakt hier deel uit van de naam; vergelijk West Eppinheri.

13. Noverit, van novi, geleerd hebben, weten; betekenis hier onduidelijk; is ook als plaatsnaam opgevat.

14. Deze Gerulfus wordt al zeker sinds Kluit rond 1780 vereenzelvigd met de Friese graaf Gerulf; zie onder andere OCSU, p. XXIII, P.A. Hendrikx, t.a.p., p. 247 en dr. D.P. Blok; zie over Gerulf : Gerulf I.

15. Bedoeld kan zijn strandvonden (= strandvondsten), maar ook vonden op rivieroevers. Dr. D.P. Blok geeft deze passage als volgt weer : « Dat de koning zelf een basis behield, vindt zijn reden in de ligging van Wieringen langs een belangrijke scheepvaartroute; de koning had hier recht op alles wat aanspoelde en op de schepen, die door de storm op de kust geworpen werden, naar uit de genoemde goederenlijst blijkt. De koning moest hier dus wel een paar steunpunten handhaven. » (De Franken, t.a.p., eerste druk, p. 58, derde druk, p. 73). Van een ‘koning’ die recht op ‘alles’ zou hebben is hier geen sprake, alleen van tienden, toekomend aan St.-Martinus. Jammer ook dat er over die ‘paar steunpunten’ voor de ‘belangrijke scheepvaartroute’ verder niets kan worden medegedeeld.

16. Huslotho = huislot, een belasting op huizen en hoeven. Dr. D.P. Blok geeft de volgende vrijere vertaling : « Ook van de tollen en verdere belasting op de handel en van iedere cijns die ten bate van de koning rechtens opgeëist kan worden, behoort het tiende deel aan Sint Maarten. »

17. Een tragel is een sleepnet; middeleeuws Latijn tragula.

18. Cogsculd = kogschuld, een belasting op vervoer per schip. De termen Huslotho en Cogsculd komen ook voor in de vervalste aktie van keizer Otto I uit 948 in het Cartularium van Radboud (zie : Diplomata Belgica, t.a.p., nr. 191, p. 333); commentaar daarbij in Ontspoorde historie : « Er vallen de volledig nieuwe termen “huslatha” en “cogschuld” – een huisbelasting en een heffing op vaartuigen – die in de tijd van de antedateerder bestonden en waarmee hij het onbegrepen “giscot” verving (zie tekst 176).» (t.a.p., p. 280). Deze laatst genoemde tekst is ook te vinden in Diplomata Belgica, t.a.p., nr. 179, p. 314-316.

19. De sagenis : letterlijk de visnetten, in overdrachtelijke zin ook de zegeningen, het is in die zin dat dr. D.P. Blok het verkeerd vertaald.

20. Mr. S. Muller Fz. vertaalt in 1892 : « maar thans behooren ook de overige 9/10 aan St. Maarten », t.a.p., p. xvi-xvii.

21. Mr. S. Muller Fz. vertaalt in 1892 : « de goederen, vroeger aan dezen behoorende, zijn thans berekend onder de 12 hoeven », t.a.p., p. xvii.

22. Poppo wordt door dr. D.P. Blok vereenzelvigd met de Friese graaf Poppo, die hij weer vereenzelvigt met Radboud. Anderen vereenzelvigen Poppo met Duda; zie : Duda / Poppo, hertog van Fresia.

23. In de berekening is het bezit van Poppo kennelijk niet meegeteld.

24. Beostan = ten oosten van, hier deel uitmakend van de naam.

25. Voor Sexaginta et XII zal in het Nederlands niemand twaalfenzestig zeggen, terwijl in het Frans soixante-douze gebruikelijk is.

26. Dr. D.P. Blok geeft deze passage als volgt weer : « in Stroe (op Wieringen) liggen 72 hoeven, die toebehoorden aan Gods heiligen Maarten, Bonifatius, Willibrord, Liudger, Landbert en aan de koning. ». En hij voegt daar heel ruimhartig aan toe : « Dit interpreteer ik zo, dat deze hoeven eigendom waren van de Utrechtse kerk, Fulda, Echternach, Werden, de kerk van Luik (genoemde heiligen waren de voornaamste patronen van deze kerken en kloosters) en van de koning; het is dus wel waarschijnlijk, dat Stroe een koninklijk domein was, dat ten dele onder de genoemde geestelijke instellingen was opgedeeld. » (De Franken, t.a.p., eerste druk, p. 58, derde druk, p. 73). De aannamen zijn alleen al absurd door de afstand van Wieringen tot genoemde kloosters en kerken.

27. Binorthan = ten noorden van.

28. Sidilia [= zetels] : ‘havezates’ in de betekenis van hereboerderijen.

29. Ofstedi = hofstaden. Voor Hofstede en Huslatha, zie : Nederlandsche woorden in Latijnsche oorkonden / B.H. Slicher van Bath. – in : Tijdschrift voor Nederlandsche taal- en letterkunde. – Leiden : E.J. Brill, 1946. – jaargang 64, p. 122-123. Dat het laatste woord als ‘ofstedi’ is gespeld kan een aanwijzing zijn dat de tekst thuishoort op de taalgrens, net zo goed als dat bij negen plaatsnamen er willekeurig een (stomme) ‘h’ is voorgeplakt dan wel later juist is verdwenen : Haltna, Hantaze, Helnere, Helspenni, Hlitum, Holtsele, Hoverathorp, Hrothaluashem en Husingsgest-Hustingest.

30. Bisuthan = ten zuiden van.

31. Dat wil zeggen : wijlen.

Start : 24 mei 2005 | Laatst bijgewerkt : 3 juli 2006

De goederenlijst
Bron : Diplomata Belgica
(Klik op de afbeelding om het pdf-bestand te openen)