Onvoltooide pagina bij gebrek aan academische belangstelling; wat hier al wel beschikbaar is, is desalniettemin ruim afdoende om tot een besluit te komen over het vraagstuk waarom het ging.
Inhoud van deze pagina
- Inleiding
- Namen van de 12 plaatsen waar de oorkonden gegeven zijn
- Toelichting bij de 4 plaatsnamen die een probleem opleveren
- De 74 namen rond Traiectum (Tournehem) [Cartularium van Radboud, nr. 1-13 en 19-22]
- Toelichting bij de namen rond Traiectum (Tournehem)
- De 24 namen rond Traiectum (Utrecht) [Cartularium van Radboud, nr. 14-18 en 25]
- Toelichting bij de namen rond Traiectum (Utrecht)
- Noten
1. Inleiding
Net als bij de behandeling van de namen uit de goederenlijst zijn hieronder in de eerste kolom van de onderstaande tabellen telkens de namen te vinden uit de oorkonden, alfabetisch geordend, waar van toepassing op een tweede lezing, en met vermelding van een genoemde kerk. Vanuit de eerste kolom kan worden doorgeklikt naar de toelichting bij de plaatsingen in de tweede (Holland-Utrecht) en derde (Pas-de-Calais) kolom. Waar geen verschil van opvatting bestaat zijn de tweede en derde kolom samengevoegd.
In de oorkonden vinden we verschillende namenbestanden die hier afzonderlijk behandeld zullen worden :
- eerst worden de 12 plaatsen behandeld waar de oorkonden gegeven zijn;
- dan volgen de 72 namen uit de 17 oorkonden die op Tournehem betrekking hebben;
- tenslotte komen de 23 namen aan bod uit de 5 oorkonden die op Utrecht betrekking hebben.
Er is voor de toelichtingen gebruik gemaakt van de volgende werken, die verderop zoveel mogelijk volgens bestaand gebruik afgekort zijn weergegeven :
Voor Holland-Utrecht :
- OCSU : Het oudste cartularium van het Sticht Utrecht / uitgegeven door Mr. S. Muller Fz. – ’s Gravenhage : Martinus Nijhoff, 1892. – 276 p.
- OSU : Oorkondenboek van het Sticht Utrecht tot 1301. Deel I: [695-1197] / uitgegeven door Samuel Muller Fz. en A.C. Bouman. – Utrecht : Oosthoek, 1920. – xvi, 471, 144 p.
- DB : Diplomata belgica ante annum millesimum centesimum scripta. 1. Teksten / ed. M. Gysseling en A.C.F. Koch. – Brussel : Belgisch Interuniversitair Centrum voor Neerlandistiek, 1950. – lxxxviii, 461 p.
- LNT : Lexicon van nederlandse toponiemen tot 1200 / R.E. Künzel, D.P. Blok en J.M. Verhoef. – Amsterdam : P.J. Meertens-Instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde, 1988. – 490 p. – (Publikaties van het P.J. Meertens-Instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen ; dl. 8)
Voor de Pas-de-Calais, in eerste instantie (1) :
- DT : Dictionnaire topographique du Département du Pas-de-Calais comprenant les noms de lieu anciens et modernes / rédigé par le Comte de Loisne. – Paris : Imprimerie nationale, 1907. – 499 p.– Alleen de vermeldingen worden hier gegeven; voor de bronnen, uitsluitend plaatselijke, die dit werk geeft voor de afzonderlijke vermeldingen zij men verwezen naar het boek.
- WK, I : De ware kijk op... / Albert Delahaye. – Herbewerking (met aanvullingen) van: ‘Vraagstukken in de historische geografie van Nederland’, 1965/66. Deel 1 : Noyon, het land van Béthune en Frisia. – Zundert : [s.n.], 1984. – 494 p.
- WK, II : De ware kijk op... / Albert Delahaye. – Bavel : Stichting Albert Delahaye, 1999. – Deel II : Het Eerste Millenium. Historische mythen van de Lage Landen. – 647 p. – p. 481-523 (2)
2. Namen van de 12 plaatsen waar de oorkonden gegeven zijn
Van de twaalf namen van de plaatsen waar de oorkonden zijn gegeven leveren er acht geen probleem op en vier doen dat wél. Voor de acht waarover overeenstemming bestaat is commentaar overbodig. De vier die problemen opleveren worden hierna behandeld.
3. Toelichting bij de 4 plaatsnamen die een probleem opleveren
Embrici [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Embrici. – OCSU, 31, onbekend. – OSU, 66; DB, 415; Emmerich [Nederlands Emmerik], Rheinprovinz; datzelfde register geeft voor Embreka (St.-Omaars, 826); in Embriaco (St.-Omaars, 838); Embrica (St.-Omaars, 868) : Embry, Pas-de-Calais, Montreuil. – LNT, ontbreekt, omdat het Duitse Emmerik niet binnen de huidige Nederlandse grenzen ligt. De stad Emmerich vat haar eigen geschiedenis als volgt samen : « um 700: Gründung der Missionsstation Emmerich im Bistum Utrecht durch Willibrord; 828: Erste urkundliche Nennung einer "villa Embrici"; 1040: Bau der St. Martinikirche; 1142: Emmerich erhält Zollfreiheit zu den benachbarten Städten » (3).
- Embrici. – WK, II, 44, « Zo’n nauwgezet onderzoek klemt nog meer wanneer de naam in verschillende streken is gedoubleerd, soms zelfs getripleerd. Met andere woorden : wanneer men van Embriacum (Embry) het Duitse Emmerik maakt, zit men fout omdat men niet de hele ambiance van Embriacum met zijn raakpunten en omringende namen onderzoekt, want deze liggen alle in Frans-Vlaanderen. » – WK, II, 495, « Embriacum, waar de schenking uit 828 van Geroward aan het bisdom Traiectum werd opgemaakt, wordt door Blok (p. 120) overgeslagen. Het is Embry op 16 km noordoost van Montreuil. » – DT, 132, Embry, gemeente Fruges; Amaniacum (?), negende eeuw; Embriacum, 826; Embreka, 838; Embrica, 868; Embri, 1311; Embry, rond 1512; « Embry, en 1789, faisait partie du bailliage de Saint-Omer et suivait la coutume d’Artois. Son église paroissiale, d’abord diocèse de Thérouanne, puis de Boulogne, doyenné de Fauquembergues, était consacrée à saint Martin et avait Rimboval pour secours; la personne du lieu présentait à la cure. – Ancienne maladrerie. »
Niumaga [Cartularium van Radboud, nr. 15]
- Niumaga. – OCSU, 27; OSU, 116; onbekend. – DB, 334; LNT, 365; Nijmegen.
- Niumaga. – WK, II, 509; Niumaga, « waar Karel de Grote de schenkingsakte uit 777 aan de kerk van Tournehem uitgaf, is Noyon. »
- Het Nijmegen/Noyon-probleem is te omvangrijk om hier te worden behandeld; men zij verwezen naar : De bisschop van Nijmegen, en : De ware kijk op..., deel I.
Thvuina [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Thvuina. – OCSU, 31; onbekend. – OSU, 69; DB, 319; Duiven. – LNT, 120; « Duiven (Gelderland) 838 cop[ie]. eind 11e e[euw].: in pago Leomeriche in uilla quę dicitur Thuuina ecclesiam ... cum curte terra salaricia et mansum I – acta est ... in uilla Thuuina (DiplBelg 182) cop[ie]. 2e helft 12e e[euw].: resp[ectievelijk]. Thuuine en Thuuina (OBUtr I 63) || (838) (eind 11e e[euw].): traditio de Tvuina (DiplBelg 182) || 970 cop[ie]. 1480: donamus ... Thumne (lees : Thuuina.) (DOI 397; OBUtr I 127) || 1131 Or[igineel].: parochianis de Thufen (UBNiederrh I 311; OBUtr I 331.) w[aa]rsch[ijnlijk]. g[er]m[aans]. *thuvina “heuvel” (vgl. o[ud]n[oors]. thúfa) » . – Voor Leomeriche (Liemers), zie : LNT, 226.
- Thvuina. – WK, II, 516; Thuina, « genoemd in een akte uit 838 van het bisdom Traiectum, als plaats waar de akte werd opgemaakt, wordt door Blok (p. 90-91) overgeslagen. De plaats is Thun-l’Evêque en/of Thun-Saint-Martin, vlak bij elkaar gelegen op de linker- en rechteroever van de Schelde, op 7 km noordoost van Kamerijk. Dat de akte hier is uitgegeven spreekt ten stelligste tegen dat de 23 erin genoemde plaatsen in Nederland zouden liggen. » – DT, Thun, niet opgenomen. – Voor Leomeriche (Beaumerie St.-Martin), zie : WK, II, 505.
Wadahe (met kerk) [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Wadahe. – OCSU, 36; OSU, 74; onbekend. – DB, 183, Wadenooien ? (ontbreekt in register). – LNT, 379-380, Wadenooien, « Wadenooien (Gelderland) ca. 107 cop[ie]. 11e e[euw].: invaserit ... Vadam (Tacitus, Historiae lib. 5 c. 20 ExcRom I, p. 246) || ca. 107 cop[ie]. 11e e[euw].: apud Vadam ... Vadam ... oppugnabant (ibid. c. 21, p. 247) || 850 cop[ie]. eind 11e e[euw].: in uilla VUada mansum dominicatum et ęcclesiam – in uilla iamdicta id est UUadahe – res ... ęcclesie in UUadahe subiecte sint – clericos in UUadahe ... procurent – acta est ... in uilla UUadahe (DiplBelg 184; OBUtr I 67) || (850) (eind 11e e[euw].): de UUaę, (DiplBelg 184) || 893 cop[ie]. 1222: in Wadenoy mansus I (PrümerUrbar c. 101, p. 244) || 1076-1081 cop[ie]. 2e helft 12e e[euw].: dedit ... curtes ... Waticam prope Tielam positam ... cum domo lapideo (OBUtr I 233; OBNB 132) || 12e e[euw].? cop[ie]. midden 14e e[euw].: dedit ... curtes ... Wadenoye (OrdDomUtr, p. 6) || ca. 1200? cop[ie]. midden 14e e[euw].: in Wadenoye sunt duo mansi et dimidius (LibCamDomUtrecht, p. 45) en 1× in dezelfde bron (p. 46) g[er]m[aans]. o[ud]n[eder]l[ands]. wada “doorwaadware plaats, voorde” later uitgebreid met onl. oye “weideland in riviermeander” » – Wadenooien heeft geen negende eeuwse kerk.
- Wadahe. – WK, II, 519, Wadahe, « genoemd in een akte van ruil uit 850 tussen het bisdom Traiectum en Baldricus, wordt door Blok (p. 104) als Wadenooien in de Tielerwaard opgevat, wat onmogelijk is daar deze plaats toen minstens 6 meter onder water lag, en etymologisch een onding omdat “ha” nooit tot “ooien” kan evolueren. De juiste determinatie is Wadenthun onder St.-Inglevert, op 12 km zuidwest van Calais. » – DT, 392, Wadenthun, gehucht, gemeente Saint-Inglevert; Wadingatun, 1084; Wadingetum, rond 1119; Wathingatum, 1136; Wadinghetun, twaalfde eeuw; Wadingetuna, 1208; Waudinghetun, 1297; Watinghetun, 1305; Wadingtoune, 1556; Wadenthun, 1584; Wadentun, achttiende eeuw; « Fief mouvant du chàteau de Guînes. » – TGF, Wadenthun; niet opgenomen.
- Welja, van Vadam bij Tacitus, een Latijnse naam, via een woord dat in het Germaans en oud-Nederlands klaarblijkelijk een algemene naam voor doorwaadbare plaatsen is – waar er natuurlijk heel veel van zijn – wordt gelijk maar Wadenooijen gemaakt ! Zie ook : Goederenlijst, Uuatdinchem (Watdinchem).
4. De 74 namen rond Traiectum (Tournehem) [Cartularium van Radboud, nr. 1-13 en 19-22]
Van de onderstaande namen komen er maar heel weinig voor op de goederenlijst; alleen Ellenwih (= Ellunhtem/Ellunthem; -wic/-wik/-wich is hetzelfde als -hem), Fehtna (vergelijk : Feht), de pagus Islo (vergelijk : Isla aqua), de rivier Lokkia (= Loccha), de pagus Maso (vergelijk : Masalande, Masamuthon), Nifterlaco (= Nifterlaca), de rivier Renus (= Renus), Traiectum (= Traiectum) en Upkirika (= Vpchirica). Er zijn dus weinig raakpunten, maar net genoeg om tot de gevolgtrekking te komen dat het om namen uit eenzelfde streek gaat. Omgekeerd betekent dit wél dat de bezittingen uit de goederenlijst zo goed als niet door oorkonden worden gedekt.
Anderzijds zijn er ook weinig raakpunten met de lijst van namen van Traiectum (Utrecht); alleen Amuda en Amusa (= Amuthon), Buochem (= Buosinhem ?), Daventre (= Dav(a/e)ntr(a/e)), Dor(e)st(ato/eti) (= Dor(e)sta(d/t)), Feht (vergelijk : Fehtna), Lona (= Luona), Renus (= Renus), Tiele/Tiala (= Tiale), Traiectum (= Traiectum), Wilere (= Wiron ?).
Van de 74 namen worden er voor Holland-Utrecht 26 als ‘onbekend’ opgegeven, ofwel 34%.
5. Toelichting bij de namen rond Traiectum (Tournehem)
Abiron [Cartularium van Radboud, nr. 2]
- Abiron. – OCSU, OSU, onbekend. – DB, LNT, ontbreekt in registers.
- Abiron. – WK, I, Abiron, niet opgenomen. – WK, II, Abiron, niet opgenomen.
- Zie ook : Dathan.
Aladna [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Aladna. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, 53, Aalten; Alethnin, 1138-1139, Aladon, 1152.
- Aladna. – WK, I, 413, Aladna, Alette. – WK, II, 486, Aladna, « waar Geroward in 828 goederen schonk aan het bisdom Traiectum, wordt door Blok (p. 120) als Aalten (Gld.) opgevat. De juiste determinatie is Alette op 8 km noordwest van Montreuil. Deze akte bevat negen namen, waarvan Blok er maar vier bespreekt. Hij slaat er vijf over: Nuazefelde [lees : Wazefelde], Theodon, Hesim, Asnon en Embriacum waar de oorkonde is opgemaakt. » – DT, 8, Alette, gemeente Hucqueliers; Alestei, 1127; Alesta, 1140; Alestes, 1156-1157; Alesto (de), 1171; Aleste, 1194-1195; Alesth, Halista, twaalfde eeuw; Halletes, dertiende eeuw; Alestez, 1375; Alesque, veertiende eeuw; Alette-en-Artois, 1507; Aleste, rond 1512; Allestes, 1515; Alettes, achttiende eeuw; « Alette, en 1789, faisait partie de la sénéchaussée de Boulogne, ancien ressort judiciaire des bailliages réunis du Choquel, Étaples et Bellefontaine, et suivait la coutume de Boulonnais. Son église paroissiale, d’abord diocèse de Thérouanne, doyenné de Fauquembergues, puis diocèse de Boulogne, doyenné d’Alette, était consacrée à saint Laurent; l’abbesse de Sainte-AUstreberthe présentait à la cure. Le doyenné d’Alette, un des dix-sept doyennés du diocèse de Boulogne, fut formé en 1570 aux dépens des anciens doyennés de Fauquembergues et de Frenq; il se composait de dix-sept paroisses et de sept secours. Voir l’Introduction. »
Alatinge [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Alatinge. – OCSU, onbekend. – OSU, de hof Eltinge bij Duiven. – DB, onbekend. – LNT, Eltinge; negentiende eeuw, ligging onbekend, in de omgeving van Groesen, gemeente Duiven (Gelderland); Aladinge, 1129, kopie 1480; Altinge, 1003, vervalst ca. 1160, kopie veertiende eeuw; Eltingen, 1020?, falsum ca. 1160, kopie veertiende eeuw; Eltinge, 1147, kopie zestiende eeuw (verloren); Eltinge, ca. 1164 authentiek (verloren); Eltinga, ca. 1164 authentiek (verloren).
- Alatinge. – WK, I, 413, Alatinge, Alincthun. – WK, II, 486, Alatinge, « genoemd in een akte uit 838 van het bisdom Traiectum, welke naam Blok (p. 90-91) overslaat, is Alincthun op 19 km zuidwest van Tournehem. » . – DT, 8, Alincthun, kanton Desvres; Alinthun, 1173; Alinghetun, 1199; Alingetuna, 1208; Helingetuna, 1208; Elinghetun, eind dertiende eeuw; Alinguetun, 1501; Allinguetun, 1553; Allinthun, 1566; Allinthun, 1610; « Alincthun, en 1789, faisait parti de la sénéchaussée de Boulogne, ancien ressort judiciaire de baillage de Londefort et suivait la coutume de Boulonnais. Son église, d’abord diocèse de Thérouanne, puis de Boulogne, doyenné de Boulogne, était consacrée à saint Riquier et avait Bellebrune pour secours. L’évêque de Boulogne conférait la cure. » – TGF, 18204, Alincthun, Pas-de-Calais; Alinthun, 1173; Alingethun, 1199; Alingetuna, 1208; Elingethun, eind dertiende eeuw. – DPC, II, 38, Alincthun; Alinghetun, 1285. – DT, 8, Alenthun, gehucht en kasteel, gemeente Pihen; Ellingatum, 1084; Allingatun, 1084; Allingatum, Ellingatum,, Ellingetum, 1119; Elingatun, 1120; Elingtoune, Elington, Dalingtoune, Darlingtoune, Arlingtoune, 1556; Allantun, achttiende eeuw. – TGF, 18204, Alenthun, gemeente Pihen, Pas-de-Calais; Ellingatum, 1084; Allingatun, 1084; Elingatun, 1120;
- Vergelijk : Ellunhtem (Ellunthem) van de goederenlijst.
Asnon [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Asnon. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Asnon. – WK, I, 413, Asnon, Sonneville. – WK, II, 487, Asnon, « waar Geroward in 828 goederen schonk aan de kerk van Traiectum, wordt door Blok (p. 120) bij de bespreking van de oorkonde overgeslagen. Het is de plaats Assonvalle op 25 km zuidwest van St.-Omaars. » – DT, 16-17, Assonval; Azunval, twaalfde eeuw; Assonval 1177; Asuval, Asouval, 1223; Arçonval, 1403; « Assonval, qui, en 1789, était une d'pendance du prieuré de Rumilly, a été annexé à Renty en 1822. Son église, diocèse de Thérouanne, puis de Boulogne, doyenné de Fauquembergues, secours de Verchocq, était consacrée à saint Bertulfe. »
Atina [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Atina. – OCSU, OSU, onbekend. – DB, LNT, Eten (Noord-Brabant), geen andere vermeldingen. – PNP, Eethen, gemeente Aalburg (Noord-Brabant); Ethen, 1305.
- Atina. – WK, I, Atina, niet opgenomen. – WK, II, Atina, niet opgenomen.
Avansati [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Avansati. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, 205, Kerkavezaat, 3 kilometer ten zuiden van Zoelen (Gelderland); Auesaze, 1107, origineel.
- Avansati. – WK, I, Anansatie [sic !], Annezin. – WK, II, 487, Anansatie [sic !], « genoemd in een akte van ruiling uit 850 tussen het bisdom Traiectum en zekere Baldricus, wordt door Blok (p. 104) als Avezaat (Gld.) opgevat, dat uit twee dorpen bestaat : Kapel-Avezaat en Kerk-Avezaat, beide lager dan 5 m gelegen; zij bestonden niet in 850. De juiste determinatie is Annezin-lès-Béthune op 3 km west van Béthune. Blok slaat uit dezelfde akte zeven namen over, waarmee hij in Nederland geen raad weet : Ernkina [lees : Ermkina], Hamaritthi, Hesola, Teratina, Uvia, Velgasse en Vuada. Zie de teksten bij de betreffende namen. » – DT, 12, Annezin, gemeente Béthune; Anasin, 1119; Heduneanesin, Hedinnanesin, 1152; Hanesin, rond 1153; Anisin Heldonis, rond 1154; Anesin Heddonis, 1154-1159; Hedun Anesin, 1165; Anesin, 1214; Hesdonasin, 1224; Annezin, 1318; Anesins, veertiende eeuw; Ennezin-delez-Béthune, veertiende eeuw; Annezain, 1720; « Annezin, en 1789, faisait partie de la gouvernance de Béthune et suivait la coutume d’Artois modifiée par une coutume locale vérifiée en 1507. Son église paroissiale, diocèse d’Arros, doyenné de Béthune, était consacrée à saint Martin, après l’avoir été à saint Vaast; le chapitre d’Arras présentait à la cure. »
Berg [Cartularium van Radboud, nr. 12]
- Berg. – OCSU, OSU, Berg aan de Roer. – DB, Sint-Odiliënberg (Noord-Limburg). – LNT, 324, « Sint Odiliënberg (Limburg) w[aa]rsch[ijnlijk]. 1e helft 9e e[euw]. cop[ie]. 17e e[euw]. (ad 1e helft 9e e[euw].) : qui locus ore vulgi Mons Petri dictus (VitaWironis c. 7 PublLimb 22 (1885), p. 478) || 858 cop[ie]. eind 11e e[euw]. : in pago Maso super fluuium Rure monasterium in honore sancti Petri constructum quod Berg nuncupatur (DLothII 7; DiplBelg 186) || (858) (2e helft 12e e[euw].) : de Berg (DLothII 7) opschrift van de cop[ie]. van de voorafgaande oorkonde || 870 cop[ie]. ca. 1000 : haec est diuisio ... Berch (AnnStBertin, p. 173; Capit II 251, p. 193) || 943 cop[ie]. eind 11e e[euw].: de abatia uocabulo Heriberc (DiplBelg 190) || 10e e[euw]. cop[ie]. 17e e[euw]. (ad 10e e[euw].) : locum qui de suis incolis Mons Petri nuncupatur (VitaPlechelmi c. 11 PublLimb 22 (1885), p. 521) || eind 10e e[euw]. cop[ie]. 17e e[euw]. (ad eind 10e e[euw].) : ad ... locum Mons Petri vocatum (VitaOdgeri c. 5 PublLimb 22 (1885), p. 532) || eind 10e e[euw]. cop[ie]. 18e e[euw]. (ad eind 10e e[euw].) : in ecclesiam super ... Petri monte constructam (ibid. c. 6, p. 533) || 1057 cop[ie]. 2e helft 12e e[euw]. : duas ecclesias ... quarum alteri Berga nomen est alteri Linna (Koch, OBHZ I 82) || (1057) (2e helft 12e e[euw].) : de Berga (ibid.) || 1058 cop[ie]. 2e helft 13e e[euw]. : duas ecclesias quarum alteri Berga nomen est alteri Linna (Koch, OBHZ I 83; CartStLambert I 23) || 1131 or[igineel]. : testes : de sancto Martyno ... Wernerus prepositus de Berche (OBUtr I 336) || 1150- 1190 or[igineel]. : Berge (Brussel ARA Kerkelijk archief 17374/13; Gysseling, TopWb) lat[ijns]. mons “berg” met de heiligennaam Petrus resp.
o[ud]n[eder]l[ands]. berg(a) “berg”, eenmaal met heri “leger” »
- Berg. – WK, I, Berg, niet opgenomen. – WK, II, 491, Berg, « “in de pagus van de Maas” (858), aan de Rura, door koning Lotharius I aan het bisdom Traiectum geschonken als uitwijkplaats voor de aanvallen van de Noormannen, was een klooster te Echternach, welke plaats toen Berg heette. Na de verplaatsing van de abdij van St. Willibrord is de plaats Aefternacum gaan heten, welke naam verduitst werd tot Echternach. De kopiist van Egmond, die de rivier Sura (Sauer) niet kende en vermoedelijk Berg reeds als Sint-Odiliënberg (Limburg) opvatte, heeft Sura in Rura veranderd omdat hij Sura fout vond. » – WK, II, 513, « St.-Odiliënberg, waar de legende terechtkwam van de HH. Plechelmus, Wiro en Otger, vermoedelijk alleen berustend op het feit dat de abdijkerk eens relieken van deze heiligen kreeg, heeft een totaal valse geschiedenis aangemeten gekregen. De drie heiligen hebben in het missiegebied van St. Willibrord vertoefd. St.-Odiliënberg was evenmin de plaats die bisschop Hunger in 858 als toevluchtsoord kreeg. »
- Zie ook : Willibrord.
Bomala [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Bomala. – OCSU, onbekend. – OSU, Bommel. – DB, Zaltbommel (Gelderland). – LNT, 414, Zaltbommel (Gelderland); Bomele, 999, kopie 2e helft twaalfde eeuw (zie : De oorkonden van Holland en Zeeland, nr. 66); Bomilo, tiende-elfde eeuw authentiek, Werden; Boumela, 1104, falsum begin twaalfde eeuw; Bomlo, ca. 1151-115 authentiek, Annalen van Egmond; Bumele, Bomele, ca. 1159-1169 authentiek; Bumele, ca. 1165-1169 authentiek, Bommele, 1172-1178 authentiek; Bumelo, ca. 1135-1180 authentiek; Bomele, waarschijnlijk 1195 origineel.
- Bomala. – WK, I, Bomala, Bommel. – WK, II, 491, Bomala, « genoemd in een akte van ruil uit 850 tussen het bisdom Traiectum en Baldricus, wordt door Blok (p. 104) als Zaltbommel opgevat, uiteraard zonder de oorspronkelijke naam te vermelden. Deze plaats bestond in 850 nog niet omdat haar grond onder water lag. De juiste determinatie is Bommel, een heerlijkheid te Sercus, op 1 km zuidoost van St.-Omaars. » – DT, Bommel, niet opgenomen.
Bracola [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Bracola. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, Brakel, verdwenen, ten noordwesten van Wageningen (Gelderland), geen andere vermeldingen (« voor de lokalisering zie : Martens van Sevenhoven (1925), p. 149; door Oosting (1936), p. 107 nog vermeld » ).
- Bracola. – WK, I, 413, Bracola, Brackelerot, nu Neuve-Chapelle, Brouxolles of Broxeele. – WK, II, 492, Bracola, « genoemd in een akte uit 838 van het bisdom Traiectum, welke naam Blok (p. 90-91 overslaat, is Brouxolles op 9 km west van St.-Omaars. » – DT, 72, Brouxolles of Bruxolle, voormalig leengoed, gemeente Moringhem; Brouxole, 1296; Brakesole, veertiende eeuw; Broucsole, 1329; Brocshole, veertiende eeuw; Brouxeles, veertiende eeuw; Brouxolle, 1559. – DT, 72, plaats genaamd Brouxolles, gemeente Landrethun-le-Nord; Brockeshole, 1286.
Dathan [Cartularium van Radboud, nr. 2]
- Dathan. – OCSU, onbekend. – OSU; DB, LBT, ontbreekt in registers.
- Dathan. – WK, I, Dathan, niet opgenomen. – WK, II, Dathan, niet opgenomen.
- Zie ook : Abiron.
Dav(a/e)ntr(a/e) [Cartularium van Radboud, nr. 10]
- Davantra. – OCSU, OSU, DB, LNT, Deventer (Overijsel).
- Davantra. – WK, I, 415, Daventre, Desvres. – WK, II, 493, Daventre, « waar koning Zwentibold in 896 de immuniteit van het bisdom bevestigt, is De[s]vres op 17 km zuidoost van Boulogne. De plaats wordt ook Daventre genoemd in de oorkonde van St.-Bertijns te St.-Omaars, samen met de naburige plaats Frechana [bedoeld : Frekena] (Ferques) op 5 km noordoost van Marquise. Zie ook Biscopem. » – DT, 123, Desvres, kantonhoofdplaats, arrondissement Boulogne-sur-Mer, Deverna, 1172; Diverna, 1173; Davre, 1201; Diurnia, 1215; Dyvernia, 1228; Divernia, 1240; Devra, 1248; Devernæ, dertiende eeuw; Devrene, 1393; Desverne, 1422; Desvrene, 1553; Desvrennes, zeventiende eeuw; Desurene, achtiende eeuw; « Desvres, ville de loi de la sénéchaussée de Boulogne, chef-lieu d’un bailliage et prévoté royale instituée au XIIe s[iècle]. et supprimée en 1745, avait une coutume locale rédigée en 1550, suivant la coutume de Boulonnais. Son église paroissiale, d’abord diocèse de Thérouanne, doyenné de Frencq, puis de Boulogne, doyenné d’Alette, était consacrée au Saint Sauveur et à saint Nicolas; les chanoines gradués d’Ypres présentaient à la cure. »
Dor(e)sta(d/t) [Cartularium van Radboud, nr. 7, 8, 10]
- Dor(e)sta(d/t). – OCSU, OSU, Duurstede. – DB, Blok, Wijk bij Duurstede. – LNT, 115, dicht bij Wijk bij Duurstede, Utrecht. – Onder Wijk bij Duurstede wordt niettemin Dortsteti nunc autem UUik nominata uit de goederenlijst gegeven. – PNP, 259, Wijk bij Duurstede; Wijc, 1343. – Bij de opgravingen bij Wijk bij Duurstede is niets gevonden uit de zevende-negende eeuw.
- Dor(e)sta(d/t). – Dorestadum, Audruicq. – WK, II, 494, Dorestadum, « de beroemde zeehaven, voor het eerst ca. 670 door de Geograaf van Ravenna genoemd als de hoofdstad van de Fresones, waar in 687 Pepijn de Fresones versloeg, waar in 695 St. Willibrord koning Dagobert en zijn hofmeier Karel Martel ontving, en waar St. Bonifatius ca. 715 landde om zich bij St. Willibrord te voegen. De plaats wordt na 850 korte tijd genoemd als centrum van de missie van het bisdom Traiectum en verdwijnt rond 870 volledig uit de bronnen, niet omdat zij door de Noormannen vernield was, maar omdat zij door de regressie (het terugtrekken van de zee) en de sluiting van de kust haar functie als haven verloor. Het was niet Wijk bij Duurstede, dat vanaf de 3e eeuw meters onder water lag. De juiste plaats is Audruicq op 19 km noordwest van St.-Omaars, op 9 meter hoogte gelegen, wat uitermate geschikt was toen de “PLaine Flamande” ongeveer tot boven toe vol water stond. » – DT, 21, Audruicq, hoofdplaats van het kanton, arrondissement van Sint-Omaars; Ouderwich, rond 1129; Alderwic, 1155 Alderwic, Aldrewic, 1182; Alderwich, 1184; Oldervuic, Adroic, Anderwic (voor Auderwic, twaalfde eeuw; Auderuuic, Auderuuich, 1279; Audriwic, 1285; Audrewic, 1296; Audruwic, dertiende eeuw; Oudruich, 1377; Audreviic, 1426; Audruick, 1507; Auderwich, 1559; Audruwicq, 1739; « Audruicq, ville de loi, était, en 1789, le chef-lieu du pays de Brédenarde, l’un des quatre membres du comté de Guînes, et suivait un coutume locale rédigée en 1507. Son église paroissiale, d’abord diocèse de Thérouanne, doyenné de Marck, puis de Saint-Omer, doyenné d’Audruicq, était consacrée à saint Bertin; le chapitre de Boulogne présentait à la cure. Le châtellenie d’Audruicq, qui, jusqu’en 1561, dépendait de la prévoté de Montreuil, était du ressort du bailliage de Saint-Omer, en 1789. Quant au doyenné créé au xviie siècle aux dépens de l’ancien doyenné de Marck, nous en avons donné la composition dans l’Introduction. » . – TGF, 11694, Audruicq, Pas-de-Calais; Ouderwich, rond 1129; Alderwic, 1164 (TWB). – TWB, 81, Audruicq, Aldervic, 1164; Alderwich, 1170 [oud+wijk]. – DPC, II, 197, Audruicq; « Aldrovicum, Haudruick, Anderwic (bourg d’Audry), date du X.e siècle; mais Boudouin II, comte de Guînes, en est en quelque sort la véritable fondateur. C’est lui qui l’erigea en ville en 1174, qui lui donna un loy, à l’exécution de laquelle il veillait. »
- De Engelsen nemen Audruicq in 1354 in en behouden het tot 1377 wanneer het Odruick wordt genoemd. – Dorestadum werd ook Wic genoemd; Odre kan een letteromkering zijn van Dore, met als (niet geattesteerde) tussenvorm Odrewic; zie : Holle boomstammen, t.a.p., p. 167-200, vooral p. 187, en : Van Dorestadum tot Waderlo. – Met het volgende komt voor Wijk-bij-Duurstede alles aan een eind : « Me dunkt, dat we de opkomst van Dorestadt als handelsplaats dan ook gerust vóór 625 mogen laten beginnen; toen Madelinus er naartoe trok, moet het al enige allure hebben gehad. » (De Franken in Nederland, derde druk, t.a.p., p. 37).
Ductinghem [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Ductinghem. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT – Doetinchem (Gelderland, Deutekom is plaatselijke uitspraak); LNT, 112, « Doetinchem (Gelderland). 838 cop[ie]. eind 11e e[euw]. :: in pago Islo in uilla Ductinghem (lees Duttinghem) ęcclesiam (DiplBelg 182) || 1142 or[igineel]. : si ... Dulhenkheim ... venerint (OB-Gelre I 277) cop[ie]. 1560 : Dutinkheim hoort misschien hierbij. o[ud]n[eder]l[ands]. hem< “woonplaats” met P[ersoons]N[aam] Dutto. » .
- Ductinghem. – WK, II, 494, « Ductinghem “in pago Islo”, genoemd in een akte uit 838 van het bisdom Traiectum, welke naam door Blok (p. 90-91) wordt overgeslagen, is Audincthun op 20 km zuidwest van St.-Omaars. De pagus Islo duidt het land van de Lys aan, waar Audincthun vlakbij ligt. De interpretatie Doetinchem is foutief. » ; zie ook onder : Islo (pagus). – DT, 20, Audincthun, kanton Fauquembergues; Odingatun, 1016; Obtinghetun, 1119; Odingetun, 1139; Odigentin, 1139; Ordingentum, 1157; Odinctun, 1193; Odinghetum, 1207; Odinghetun, 1268; Dodinguetun, 1301; Audinghetin, veertiende eeuw; Audhenthun, 1474; Audenthun-lez-Fauquemberghe, 1518; Audentun, 1528; Audingthun, 1559; Audhenthun-lez-Saint-Omer, 1679; Audunthun, 1720; Audunthum, 1762; Audincthum ou Rosolle, achttiende eeuw; « Audincthun, en 1789, faisait partie du bailliage de Saint-Omer et suivait la coutume d’Artois. Son église paroissiale, d’abord diocèse de Thérouanne, puis de Boulogne, doyenné de Fauquembergues, secours de Wandonne, était consacrée à saint Nicolas. » .
- Niet te verwarren met Audinghen, Audingue en Audinthun / Audenthun.
Ellenwih [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Ellenwih. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register omdat het geen Nederlandse plaats zou zijn. Blok, Ellewick (bij Oldenburg, Duitsland); elders gegeven : Elewijk (bij Brussel, België).
- Ellenwih. – WK, II, 494, Ellenwik, « waar Geroward in 828 goederen schonk aan het bisdom Traiectum, wordt door Blok (p. 120) als Ellewick in Duitsland opgevat. De juiste determinatie is Herlincourt op 5 km zuidwest van St.-Pol-sur-Ternoise. » – DT, 195-196, Herlincourt, kanton Saint-Pol-sur-Ternoise; Herlincurtis, 752-757; Herbinicurtis, 869; Herlincurtis, 875; Erlinicurtis, 891; Erlencurt, 1070; Ellencourt, 1119; Erlaincurt, 1120; Hellencort, 1157; Elaincort, 1196; Erlaincort, 1196; Ellencor, 1207; Herlencort, 1214; Erlencort, Ellaincort, 121R; Herleincort, 1226; Erlaincourt, 1329; Elencourt, 1430; Allencourt, 1469; Élencourt-lez-Herlin, 1545; Ellencourt, achttiende eeuw; Erlencourt, 1761; « Herlincourt, en 1789, faisait partie de la sénéchaussée de Saint-Pol et suivait la coutume d’Artois. Son église, d’abord diocèse de Thérouanne, doyenné de Saint-Pol, puis de Boulogne, doyenné de Frévent, secours d’Herlin-le-Sec, était consacrée à la sainte Croix. » .
- De geschiedenis van Ellewick in Duitsland begint op zijn vroegst in de dertiende eeuw; die van Elewijk in België niet vroeger (4).
Elste [Cartularium van Radboud, nr. 24]
- Elste. – OCSU, OSU, Elst. – DB, ontbreekt in register. – LNT, 129, Elst, Gelderland, « 726 cop[ie]. eind 11e e[euw]. : in loco nuncvpante Marithaime ... quę est sita in pago Batuvua uilla ... nuncupante Helistę in ipso loco Marithhaime – uillam Helistę, quod alio nomine Marithhaim uocatur (DiplBelg 174) || 896 cop[ie]. 2e helft 12e e[euw]. : unam e famulę ... in Elste (DZwent 10; OBUtr 189) || w[aa]rsch[ijnlijk]. 911-918 cop[ie]. eind 11e e. : de Eliste (DiplBelg 174) || 1028 cop[ie]. ca. 1530 decimaciones ... de Eleste ... tres mansos ... secundum in Eleste (DKII 114; Koch, OBHZ I 76) || <1050> falsum cop[ie]. 2e helft 14e e[euw]. : in ... Eleste decimationes (Koch, OBHZ I 81; OBUtr I 209) || 1105 or[igineel]. : testes affuerunt ... clerici ... Engelbertus prepositus de Eleste (Koch, OBHZ I 93; OBUtr I 273) || 1139 cop[ie]. eind 14e e[euw]. : presentibus hiis testibus prepositis ... Godefrido Helstedensi (Koch, OBHZ I 119; OBUtr I 374) || 1176 cop[ie]. begin 15e e[euw]. : testes ... Cůnradus Elstensis prepositus (OBUtr I 486) || 1178 or[igineel]. : testibus bis presentibus ... prepositis ... Conrado de Elst (OBUtr I 496) || 1178 falsum? : presentibus ... testibus ... Conrado preposito de Elst – testes affuerunt ... Conradus prepositus Elstensis (OBUtr I 499) || 1196 or[igineel]. : consilio ... Conradi prepositi de Elst – coram testibus ... Conrado de Elst preposito (OBUtr I 529). De bezwaren van Oppermann (1933), p. 157-158 tegen OBUtr I 496 zijn niet overtuigend; OBUtr I 499 wordt door Oppermann (1933), p. 168-172 voor vals gehouden; vgl. echter Brandt (1933-1934), p. 180-182 » .
- Elste. – WK, II, 340, 351, 541, 564, Romeins Elst. – WK, II, 495, Elst, « in de Nederlandse Betuwe heeft aan een in de 14e eeuw geschreven Leven de traditie ontleend, dat St. Werenfried daar gewoond had en werkzaam was geweest. Hij was een naaste medewerker van St. Willibrord. Het is stratigrafisch onmogelijk hem in het begin van de 8e eeuw in Elst te plaatsen » ; Elste, « uit de lijst van 870, is Elnes op 14 km zuidoost van Tournehem. » . – WK, II, 499, Helisthe-Marithaime, « gelegen in de Batua, waarvan Karel Martel in 726 een kerk, toegewijd aan St. Salvator, aan St. Willibrord schonk, was niet Elst in de Betuwe. De opgravingen aldaar hebben aangetoond dat de eerste christelijke kerk in de 11e eeuw gebouwd is op restanten van een Romeins gebouw, vermoedelijk een tempel. De juiste plaats is Oust-Marest, een dubbeldorp op enige kilometers van Eu bij Abbeville gelegen. De kerk bevindt zich te Marest, wat ook in de oorkonde staat, en is toegewijd aan St. Salvator. De Batua (het land van Béthune strekt zich niet zo ver uit, maar op verschillende plaatsen in Frankrijk is de naam doorgedrongen en blijven hangen vanwege de deportaties van Bataven in de 4e eeuw. Dicht bij Abbeville bijvoorbeeld vinden we ook de rivier de Béthune. De kerk van Helisthe-Marithaime is voor St. Willibrord een tijdelijk toevluchtsoord geweest, toen de Frisones weer in opstand kwamen tegen de Pepijnen. Nadien hoort men er niet meer van en wordt zij geen enkele maal meer genoemd in de documentatie van het bisdom Traiectum. » . – DT, 131-132, Elnes, gemeente Lumbres; Eusnes, 1084; Enella, 1119; Enela, 1157; Enla, 1171; Helne, 1175; Ennela, 1179; Anla, 1184; Elne, 1220; Enle, 1365; Eulle, 1507; Enlles, 1515; Oeulle, 1518; Esnes, 1545; Eulne, 1696; Elnes, 1720; Hennes, 1739; Elle of Henne, 1739; Enne, achttiende eeuw. – TGF, 14625, Elnes, Pas-de-Calais; Eusnes, 1084, wellicht te lezen als *Ensnes; Enla, de Henliaco, 1171; Enele, 1175; Elne, twaalfde eeuw (TWB). – TWB, 312, Elnes; Enla, 1171, kopie ± 1240; Enele, 1175, kopie zeventiende eeuw; de Henliaco, 1171, kopie ± 1240; Elne, 1175 (kopie twaalfde eeuw) resp. Helne (kopie achttiende eeuw). – DPC, II, 219, Elnes; Elena, 688; Ailne en Enne, twaalfde eeuw; kerk vermeld in 961.
- Vergelijk : Helnere in de goederenlijst.
Ermkina [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Ermkina. – OCSU, onbekend. – OSU, misschien Erichem bij Buren (Gelderland). – DB, LNT, onbekend.
- Ermkina. – WK, II, 387, 389, 390 (Ermina); 487, 495 (Ernkina). – DT, .
Fehtna [Cartularium van Radboud, nr. 1]
- Fehtna. – OCSU, OSU, DB, LNT, Vechten onder Bunnik (Utrecht).
- Fehtna. – WK, II, 495, Fethna, « is een andere naam voor de rivier Wittea of Huita (= wit), een Germaanse vorm voor Albis (Aa), die “witte rivier” betekent. » – DT, . – Zie ook : Goederenlijst, Feedna en Feht.
Felua (pagus) [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Felua. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, de Veluwe (Gelderland).
- Felua. – WK, II, 42, 488, 495, 505, 518. – DT, .
Flethite [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Flethite. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Flethite. – WK, II, 38, 43, 496, 506. – DT, .
Fornhese [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Fornhese. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, Verrenhese.
- Fornhese. – WK, II, 496, 506. – DT, .
Fumarhari [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Fumarhari. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Fumarhara. – WK, II, 497, 505. – DT, .
Graveningo [Cartularium van Radboud, nr. 1]
- Graveningo. – OCSU, OSU, onbekend. – DB, ontbreekt in register. – LNT, onbekend.
- Gravelingo. – WK, II, 498. – DT, .
Gruosna [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Gruosna. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Groesen onder Duiven (Gelderland).
- Gruosna. – WK, II, 489, 498, 505 (niet te verwarren met Gruona, WK, II, 409, 467). – DT, .
Hamaritthi [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Hamaritthi. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Ophemert (Gelderland).
- Hamaritthi. – WK, I, 256, Hamaritda, « (Lorsch 814) in de pagus Testerbant of Taxandria, genoemd in de schenking aan de abdij van Lorsch voor haar kerk van St. Nazarius te Ablain-Saint-Nazaire uit 814, is Emmerin, op 6 km zuid-west van Rijssel. » – WK, II, 498, Hamarithi, « waar St. Ludger gepredikt heeft, is Hamelincourt op 12 km zuid van Atrecht, of Hammeville (dep[artement] Meurthe-et-Moselle), daar deze plaats in verband met de Ripuarii wordt genoemd. » – WK, II, 498, Hamaritthi, « genoemd in een akte van ruil uit 850 tussen het bisdom Traiectum en Baldricus, wordt door Blok (p. 104) bij de bespreking van deze akte overgeslagen. Het is Emmerin op 6 km zuidwest van Rijsel. » – DT, Emmerin, niet opgenomen.
Heliste [Cartularium van Radboud, nr. 2]
- Heliste. – OCSU, OSU, DB, LNT, Elst (Gelderland).
- Heliste. – WK, II, 499, 507. – DT, .
Hellowa [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Helloa. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Hellouw onder Haaften (Gelderland).
- Helloua. – WK, II, 499. – DT, .
Hemus (rivier) [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Hemus (rivier). – OCSU, OSU, DB, LNT, de Eem (Utrecht).
- Hemi (rivier). – WK, II, 467. – DT, .
Hengiscoto [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Hengiscoto. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Henschoten bij Woudenberg (Utrecht).
- Hengiscoto. – WK, II, 488, 499, 506. – DT, .
Heoa [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Heoa. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Heoa. – WK, II, 499, 505. – DT, .
Heriwinna [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Heriwinna. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Herwijnen (Gelderland).
- Herawinna. – WK, II, 489, 499. – DT, .
Herodna [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Herodna. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Herodna. – WK, II, 499, 505. – DT, .
Hesi [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Hesim. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Hees (Utrecht).
- Hesim. – WK, II, 496, 500. – DT, .
Hesola [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Hesola. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, He[es]sel[t] onder Varik in de Tielerwaard (Gelderland).
- Hesola. – WK, II, 487, 489, 500. – DT, .
Hintingoe [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Hintingoe. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Hintingoe. – WK, II, 488, 499, 500, 505. – DT, .
Humelle [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Humelle. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, Hummelo.
- Humella. – WK, II, 488, 501. – DT, .
Islo (pagus) [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Islo. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Islo. – WK, II, 40, 42, WK, II, 504, « Isla, genoemd in de lijst van 870, is de Lys in Frankrijk, die in Vlaanderen Leie heet. Zij komt even- eens voor in de Levens van St. Lebuinus en St. Ludger; hun werkzaamheid in de Nederlandse Usselstreek is een fabel. » ; « Isla, de rivier waar St. Lebuinus onder de Fresones en de Saxones werkt, was niet de Nederlandse IJssel, doch de Lys en/of de Lijzei in het noorden van Frankrijk. » ; « Isla, in een oorkonde van Utrecht uit 944 genoemd, is een Nederlands landschap. In 1086 heet de streek Islegouwe. » ; « Islo, pagus genoemd, vermeld in een akte uit 838 van het bisdom Traiectum, in welke streek de plaats Ductinghem (Audincthun) ligt, duidt op de streek van de Isla (de Lys). » ; zie ook onder : Ductinghem. – DT, .
Langhara [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Langhara. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Langhara. – WK, II, 489, 505. – DT, .
Leomeriche [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Leomerche. – OCSU, onbekend. – OSU; DB, LNT, de Lijmers [=Liemers] (Gelderland). – PNP, Lijmers, Liemers; niet opgenomen.
- Leomerche. – WK, II, 42, 489, 505, 506; Leomerike, 38. – DT, .
Lisi(duna/dinon) [Cartularium van Radboud, nr. 7, 20]
- Lisidinon. – OCSU, OSU, DB, LNT, Leusden (Utrecht).
- Lisidinon. – WK, II, 505, 506; Lisiduna, 488, 505, 506. – DT, .
Lokkia (rivier) [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Lokkia (rivier). – OCSU, OSU, DB, LNT, de Lek.
- Lokkia (rivier). – WK, II, – DT, .
Luona [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Luona. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Loenen onder Apeldoorn op de Veluwe (Gelderland).
- Luona. – WK, II, – DT, .
Marithaime [Cartularium van Radboud, nr. 2]
- Marithaime. – OCSU, OSU, onbekend. – DB, LNT, Merm onder Elst (Gelderland).
- Marithaime. – WK, II, – DT, .
Maso (pagus) [Cartularium van Radboud, nr. 12]
- Maso (pagus). – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Maso (pagus). – WK, II, – DT, .
Medua [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Medua. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Meeuwen in het land van Heusden onder Eten (Noord-Brabant).
- Medua. – WK, II, – DT, .
Mocoroth [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Mocoroth. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Mocoroth. – WK, II, – DT, .
Nift(a/e)rlac(a/o) [Cartularium van Radboud, nr. 1, 22]
- Nift(a/e)rlac(a/o). – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Nift(a/e)rlac(a/o). – WK, II, – DT, .
Ostarbeke / Ostarbac [Cartularium van Radboud, nr. 22]
- Ostarbeke / Osterbac. – OCSU, OSU, DB, LNT, Oosterbeek onder Renkum (Gelderland).
- Ostarbeke / Osterbac. – WK, II, – DT, .
Patuvua / Batuwa [Cartularium van Radboud, nr. 2]
- Patuvua / Batuwa. – OCSU, OSU, onbekend. – DB, LNT, de Betuwe (Gelderland).
- Patuvua / Batuwa. – WK, II, – DT, .
Prast [Cartularium van Radboud, nr. 22]
- Prast. – OCSU, OSU, de Praast. – DB, de Praats [lees : Praast] onder Elst (Gelderland). – LNT, Praast.
- Prast. – WK, II, – DT, .
Renus /Hrenus (rivier) [Cartularium van Radboud, nr. 3, 5, 6, 7]
- Renus (rivier). – OCSU, OSU, DB, LNT, de Rijn.
- Renus (rivier). – WK, II, – DT, .
Rure (rivier) [Cartularium van Radboud, nr. 12]
- Renus (rivier). – OCSU, OSU, DB, LNT, de Roer (Noord-Limburg).
- Renus (rivier). – WK, II, – DT, .
Seist [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Seist. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Zeist (Utrecht).
- Seist. – WK, II, – DT, .
Sinuinum [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Sinuinum. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Zennewijnen onder Ophemert (Gelderland).
- Sinuinum. – WK, II, – DT, .
Sulvelda [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Sulvelda. – OCSU, onbekend. – OSU, het buurtschap Silvolden bij Terborch. – DB, Zilven, onder Loenen (Gelderland). – LNT, Silvolde. – PNP, 272, Zilven; Zelvolden, 1326; Silvolden, 1405. – PNP, 210, Silvolde; Silfwolden, 1200; Silvolden, 1234.
- Sulvelda. – WK, II, – DT, .
Teratina [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Teratina. – OCSU, onbekend. – OSU, (Ter) Eeten in het land van Heusden (Noord-Brabant). – DB, LNT, ontbreekt in registers. – PNP, 55, Eethen, gemeente Aalburg, Noord-Brabant; Ethen, 1305.
- Teratina. – WK, II, – DT, .
Theodon [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Theodon. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Theodon. – WK, II, – DT, .
Theothorne [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Theothorne. – OCSU, onbekend. – OSU, Doorn (Utrecht). – DB, LNT, Dieren, onder Ede (Gelderland).
- Theothorne. – WK, II, – DT, .
Thrimnithi [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Thrimnithi. – OCSU, onbekend. – OSU, Drumpt bij Tiel (Gelderland). – DB, LNT, Drum[p]t onder Wadenooien (Gelderland). – PNP, 51, Drumt, gemeente Tiel (Gelderland); Tremethe, 1069, kopie twaalfde eeuw.
- Thrimnithi. – WK, II, – DT, .
Thulere [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Thulere. – OCSU, onbekend. – OSU, Dulder bij Ootmarsum (Overijsel). – DB, LNT, Dolder onder Zeist (Utrecht). – PNP, 52, Dulder, gemeente Weerselo (Overijsel); Thulre, midden twaalfde eeuw. – PNP, 48, Den Dolder, gemeente Zeist (Utrecht); « moeilijk te duiden, op diverse plaatsen in Nederland voorkomend toponiem [...] Zie ook Dulder. » ;
- Thulere. – WK, II, – DT, .
Thuuina [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Thuuina. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Duiven (Gelderland).
- Thuuina. – WK, II, – DT, .
- Zie hierboven.
Tiale [Cartularium van Radboud, nr. 10]
- Tiale. – OCSU, onbekend; OSU, DB, LNT, Tiel (Gelderland).
- Tiale. – WK, II, – DT, .
Tr(a/e)iectum [Cartularium van Radboud, nr. 1, 3-14, 19-20]
- Traiectum. – OCSU, OSU, DB, LNT, Utrecht.
- Traiectum. – WK, II, – DT, .
Uberan Malsna [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Uberan Malsna. – OCSU, onbekend. – OSU, Buurmalsen. – DB, Overmalsen (= Geldermalsen) (Gelderland). – LNT, Malsen (Gelderland).
- Uberan Malsna. – WK, II, – DT, .
Upkirika [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Upkirika. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Upkirika. – WK, II, – DT, .
Uttarlo [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Uttarlo. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Otterlo onder Ede (Gelderland).
- Uttarlo. – WK, II, – DT, .
Uelgasse (Velgasse) [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Velgasse. – OCSU onbekend. – OSU, Velgshuis bij Tiel aan de Waal. – DB, LNT, onbekend.
- Velgasse. – WK, II, – DT, .
UUaganuuega (Waganwega) [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Waganwega. – OCSU onbekend. – OSU, Wageningen. – DB, LNT, onbekend.
- Waganwega. – WK, II, – DT, .
UUazefelde (Wazefelde) [Cartularium van Radboud, nr. 19]
- Wazefelde. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Wazefelde. – WK, II, – DT, .
UUerdupa (Werdupa) [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Werdupa. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Werdupa. – WK, II, – DT, .
Westarhesi [Cartularium van Radboud, nr. 20]
- Westarhesi. – OCSU, OSU, DB, LNT, onbekend.
- Westarhesi. – WK, II, – DT, .
VUad(a/e) [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Vuad(a/e). – OCSU, onbekend. – OSU, Wadenooyen. – DB, Wadenooien (Gelderland) (?). – LNT, ontbreekt in register.
- Vuad(a/e). – WK, II, – DT, .
VUadahe [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Wadahe. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Wadenooien (Gelderland).
- Wadahe. – WK, II, – DT, .
UUia (Uvia, Wia ?) [Cartularium van Radboud, nr. 21]
- Uvia (Wia ?). – OCSU, onbekend. – OSU, misschien Opijnen (v.d. Bergh, blz. 203). – DB, onbekend. – LNT, Wije (Gelderland).
- Uvia (Wia ?). – WK, II, – DT, .
Widoc [Cartularium van Radboud, nr. 7]
- Widoc. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Widoc. – WK, II, – DT, .
6. De 24 namen rond Utrecht [Cartularium van Radboud, nr. 14-18 en 25]
De zes oorkonden die op Utrecht betrekking hebben zijn op één na allemaal vals. Dat betekent dat het namenbestand erin ofwel afgeschreven is uit de oorkonden van Tournehem, ofwel dat er eind twaalfde eeuwse namen zijn ingevoegd.
7. Toelichting bij de namen rond Traiectum (Utrecht)
Dat in deze oorkonden met Traiectum [Cartularium van Radboud, nr. 14, 16, 17] en Tre(c)ht [nr. 15, 18] Utrecht is bedoeld lijdt geen twijfel. Eveneens is het duidelijk dat in de oorkonden betreffende Tiele [nr. 14] en Tiala [nr. 16] inderdaad Tiel is bedoeld. Dat geldt waarschijnlijk niet voor de andere namen. Amuson [nr. 15] is door de vorm Amuda [nr. 18] wellicht naar Muiden toe geschreven, maar het staat niet vast de Muiden vóór de dertiende eeuw bestond. Ook is het de vraag of met Daventre [nr. 14], dat maar één keer vermeld wordt, inderdaad Deventer is bedoeld omdat het niet vaststaat dat Deventer aan het eind van de twaalfde eeuw, toen de afschriften gemaakt werden, bestond. Met Dorestato [nr. 14, 17] kan Duurstede niet zijn bedoeld omdat het kasteel van die naam pas enkele eeuwen later ontstond. Blijkbaar zijn er namen uit oudere akten gekopieerd om een continuïteit met de voorafgaande documentatie tot stand te brengen om rechten op te kunnen eisen in de omgeving van Utrecht, waarbij Tiel het hoofddoel moet hebben gevormd. Vandaar dat ook de naam Almere [nr. 15] één keer is overgenomen, een naam die nooit voor de Zuiderzee heeft gegolden. Voor de overige namen (die alleen in nr. 18 voorkomen) namelijk Lona (Loenen ?), Feht (Vecht ?), Eki (?) en Renus (Rijn?) dringt dezelfde vraag zich op.
Almere [Cartularium van Radboud, nr. 15]
- Almere. – OCSU, OSU, onbekend. – DB, de Zuiderzee (IJselmeer). – LNT, onbekend.
- Almere. – WK, II, – DT, .
Amuda [Cartularium van Radboud, nr. 18]
- Amuda. – OCSU, OSU, DB, LNT, Muiden (Noord-Holland).
- Amuda. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Amuson
Amuson [Cartularium van Radboud, nr. 15]
- Amuson. – OCSU, OSU, DB, LNT, Muiden (Noord-Holland).
- Amuson. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Amuson
Assclon [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Assclon. – OCSU, onbekend. – OSU, wellicht Asselt bij Roermond (Noord-Limburg). – DB, LNT, Asselt, onder Zwalmen (Noord-Limburg).
- Assclon. – WK, II, – DT, .
Buochem [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Buochem. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Buochem. – WK, II, – DT, .
Curnilo [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Curnilo. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Curnilo. – WK, II, – DT, .
Daventre [Cartularium van Radboud, nr. 14]
- Daventre. – OCSU, OSU, DB, LNT, Deventer (Overijsel).
- Daventre. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Davantra
Do(e)st(ato/eti) [Cartularium van Radboud, nr. 14, 17]
- Do(e)st(ato/eti). – OCSU, OSU, onbekend. – DB, (Wijk-bij-)Duurstede (Utrecht). – LNT, onbekend.
- Do(e)st(ato/eti). – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Dor(e)sta(d/t).
Eki [Cartularium van Radboud, nr. 18]
- Eki. – OCSU, OSU, Eck aan den Rijn. – DB, Ek, onder Maurik (Gelderland). – LNT, Ek en Wiel (Gelderland). – PNP, 54, Eck en Wiel, gemeente Maurik (Gelderland); de Ecke, 1347.
- Eki. – WK, II, – DT, .
Feht [Cartularium van Radboud, nr. 18]
- Feht. – OCSU, OSU, DB, LNT, de Vecht (Utrecht).
- Feht. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Fehtna.
Fiscolo [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Fisculo. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Fisculo. – WK, II, – DT, .
Flothorp [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Flothorp. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Vlodrop (Noord-Limburg).
- Flothorp. – WK, II, – DT, .
Liethorp [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Liethorp. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Lerop, bij Odiliënberg (Noord-Limburg).
- Liethorp. – WK, II, 271, 314 – DT, .
Linne [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Linne. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Linne bij Odiliënberg (Noord-Limburg).
- Linne. – WK, II, – DT, .
[Cartularium van Radboud, nr. 18]
- Lona. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Loenen (Utrecht).
- Lona. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Luona
Malica [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Malici. – OCSU, OSU, onbekend. – DB, LNT, Melik (Noord-Limburg).
- Malici. – WK, II, – DT, .
Nieol [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Nieol. – OCSU, onbekend; OSU, 110, « In deze aaneengeschreven namen schuilen twee plaatsnamen : Melick bij Roermond, en Niel, de in Limburg meest bekende naam voor Maasniel (Van der Aa t.a.p.) » . – DB, LNT, Maasniel (Noord-Limburg).
- Nieol. – WK, II, – DT, .
Renus [Cartularium van Radboud, nr. 18]
- Renus. – OCSU, OSU, DB, LNT, de Rijn.
- Renus. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Renus
Rura (plaats) [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Rura. – OCSU, onbekend. – OSU, DB, LNT, Roer, gehucht bij Roermond (Noord-Limburg).
- Rura. – WK, II, – DT, .
Suletheim [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Suletheim. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Suletheim. – WK, II, – DT, .
Tiele / Tiala [Cartularium van Radboud, nr. 14, 16]
- Tiele / Tiala. – OCSU, OSU, DB, LNT, Tiel (Gelderland).
- Tiele / Tiala. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Tiale
Traiectum [Cartularium van Radboud, nr. 14, 16, 17]
- Traiectum. – OCSU, OSU, DB, LNT, Utrecht.
- Traiectum. – WK, II, – DT, .
- Zie bovenstaande lijst, Traiectum
Tre(c)ht [Cartularium van Radboud, nr. 15, 18]
- Tre(c)ht. – OCSU, OSU, DB, LNT, Utrecht.
- Tre(c)ht. – WK, II, – DT, .
UUilere (wilere) [Cartularium van Radboud, nr. 25]
- Wilere. – OCSU, OSU, DB, onbekend. – LNT, ontbreekt in register.
- Wilere. – WK, II, – DT, .
Vervolg 
|
De vroege middeleeuwen
Aken
Emmerich (Rheinprovinz)